De impact van COVID-19 op de kantoormarkt kwam de laatste maanden uitgebreid aan bod in webinars en in de pers. Het is nog te vroeg om conclusies te trekken voor de kantoormarkt in het algemeen, maar de vraag naar bepaalde types kantoorruimte zal naar verwachting afnemen in vergelijking met de periode vóór de gezondheidscrisis.
Terwijl we de terugkeer naar kantoor voorbereiden, kunnen we alvast de belangrijkste parameters identificeren voor toekomstige kantoorgebouwen.

Locatie, locatie, locatie

Locatie was al een belangrijke factor en zal cruciaal blijven.

Vandaag zijn gebruikers op zoek naar kantoren in perfect bereikbare, levendige gemengde wijken.

Dat betekent dat COVID-19 een perfecte nieuwe start is en dat het een opportuniteit is voor enkele Brusselse monofunctionele zakenwijken om zichzelf opnieuw uit te vinden.

De Europese instellingen, als belangrijkste aanwezige in de Europese wijk, spelen een cruciale rol in het vormgeven van die transformatie.

Als de kantoren zich rond de Wetstraat blijven concentreren, dan betekent dat een enorme impuls om te analyseren hoe verlaten kantoorruimtes in de wijde omtrek omgevormd kunnen worden tot residentiële projecten, een evolutie die al op de politieke agenda staat sinds het masterplan van het Brussels Gewest voor de Europese wijk uit 2008.

De concentratie van kantoren in de Wetstraat biedt Europa de perfecte kans om maatschappelijk verantwoorde hybride kantoorgebouwen te ontwikkelen die verschillende functies integreren, waaronder huisvesting, cultuur en diensten die aansluiten bij de buurt. Er zijn specifieke inspanningen nodig voor de begane grond (“stad op ooghoogte”) die evolueert van ruimte gewijd aan veiligheid naar ruimte die het sociale leven in de omgeving in beweging brengt en de lokale economie ondersteunt.

De Noordwijk in Brussel staat voor dezelfde uitdaging om in de strijd om werknemers en talenten een multifunctioneel gebied te worden. De wijk heeft heel wat sterke punten, zoals de beschikbaarheid van royale en toegankelijke openbare ruimtes om uit te groeien tot een bruisende, bloeiende metropool met een menselijk karakter.

Er is voldoende draagvlak, met ontwikkelaars en privébedrijven die een statement willen maken, en een overheid die bereid is om te investeren. Er heerst een enorm positieve vibe en het biedt kansen om fouten uit het verleden recht te zetten.

Het hypercentrum van Brussel (rond het De Brouckèreplein) is vandaag al een goed voorbeeld van de stedelijkheid en de ‘sense of place’ (het gevoel dat men tot een plek behoort) die nodig is om een kantoorlocatie aantrekkelijk te maken. De kwaliteit van de openbare ruimte en het sociale en culturele ecosysteem in de omgeving voegt uiteraard waarde toe aan de werkervaring. Immobel, dat met 3 belangrijke projecten actief is in de voetgangerszone, speelt een belangrijke rol in de transformatie van dit gebied en de creatie van nieuwe synergieën tussen de verschillende functies en ecosystemen.

Het CO²-neutrale Multi gebouw zal tegen het einde van het jaar al nieuwe medewerkers verwelkomen en deze zomer starten de werken op de Brouck’R-site. Het zal een gemengd project worden dat wonen en werken combineert in één centraal stadsblok met uitzicht op het De Brouckèreplein.

Immobel zal ook het iconische, kruisvormige gebouw van het Muntcentrum herontwikkelen tot een uniek, multifunctioneel complex met een hotel, wooneenheden, flexibele werkruimtes en openbare toegankelijke functies zoals tuinen. Dit gebouw moet na de pandemie uitgroeien tot een toonaangevende hub met werkplekken in een groene omgeving waar connectiviteit en samenwerking gestimuleerd worden door slim design en flexibele (werk-)ruimtes.

Het kantoorecosysteem na COVID-19: flexibiliteit en hybriditeit

In het kantoor van de toekomst ligt de nadruk eerder op kwaliteit dan op grootte. Kleinere bureaus en werkplekken, maar meer open gemeenschappelijke werkplekken, aangezien het kantoor de plek zal zijn voor sociale interactie, samenwerking en innovatie. Het nieuwe kantoorgebouw heeft aantrekkelijke en modulaire ruimtes die tal van faciliteiten en oplossingen bieden, variërend van ruimtes met focus op welzijn, open, gemeenschappelijke ruimtes die overvloeien in de omgeving, tuinen, terrassen, loggia's en daken. Het kantoor van de toekomst zal veranderen in een omgeving waar de scheiding tussen werk en diensten vervaagd is.

Grote bedrijven zullen een centraal hoofdkantoor oprichten als symbolisch hart van het bedrijf en vlaggenschip dat staat voor de identiteit en het erfgoed van het bedrijf– en uiteindelijk iedereen het gevoel geeft deel uit te maken van een geheel, zelfs als ze een aanzienlijk deel van hun tijd elders doorbrengen. Naast het centrale hoofdkantoor in het stadscentrum kunnen en zullen werknemers ook kiezen tussen verschillende andere werkplekken, van het thuiskantoor en een aantal ‘externe werkplekken’ zoals regionale satellietkantoren tot innovatie- of coworkingruimtes die op een flexibele manier kunnen worden gebruikt.

Focus op welzijn, duurzaamheid en technologie

Een andere belangrijke parameter, voor zowel werknemers (talenten), werkgevers als investeerders, is het duurzaamheidsaspect van het gebouw. De recente aankondiging van de Franse groep Total om hun hoofdkantoor voor Belgie te verhuizen naar het Multi-gebouw in het centrum van Brussel is een keuze die geïnspireerd is door stedelijkheid en duurzaamheid. Het wordt het eerste CO2-neutrale gebouw in Brussel met een sterke focus op circulariteit: zo’n 89 % van de bestaande materialen wordt hergebruikt. 

De kantoorgebouwen van Immobel evolueren naar regeneratieve gebouwen met een positieve impact op de planeet. Het doel van de lopende herontwikkelingsprojecten is om een reële positieve impact te hebben op gebouwen en hun omgeving door dienst te doen als koolstofopslagplaatsen. Dat doen ze door energie op te wekken en waar mogelijk op te slaan voor de buurt en door te fungeren als toevluchtsoord voor flora en fauna (op gevels, daken en in nabijgelegen gebieden).

Dankzij COVID-19 zijn ook gezondheid en welzijn belangrijker geworden voor huurders. Er zal meer aandacht worden besteed aan luchtkwaliteit, maximale blootstelling aan daglicht, faciliteiten zoals wandelroutes die gezondere gewoontes en een gezondere levensstijl stimuleren, of fietsparkings om een actieve mobiliteit, geluidsreductie, goede ventilatie en toegang tot het groen te bevorderen.

Tenslotte zal technologie een belangrijke ondersteunende rol spelen om van de fysieke werkplek een productieve en duurzame plaats voor werknemers te maken. Modulaire ruimtes worden uitgerust met de nieuwste videocommunicatie-technologie en stellen medewerkers in staat om via de smartphone een vergaderzaal te reserveren of eten te bestellen voor een vergadering.

Het kantoor van de toekomst zal ook HVAC-systemen koppelen aan slimme meters om verwarming, ventilatie en airconditioning aan te sturen en zal worden uitgerust met apparatuur die gegevens verzamelt over het energieverbruik en de luchtkwaliteit van een kantoor.

Immobel blijft als grootste beursgenoteerde vastgoedontwikkelaar van België een toonaangevende en actieve partner in de vormgeving van de stad en de werkplek van morgen. Duurzaamheid is in dat traject een belangrijke drijfveer, voor onze gebruikers, voor de gemeenschap en de planeet.